Sulak Alanların Sınıflandırılması

Sulak Alanların Sınıflandırılması sürdürülebilir bir ekosistem için çok önemlidir. Sulak alanlar sahip oldukları zengin biyolojik çeşitlilik nedeni ile dünyanın en önemli ekosistemlerinden biridir. Sulak alanların 3 temel bileşeni vardır. Bunlar su, toprak ve canlıdır. Bu nedenle, suyun olabildiği bütün ortamlarda bulunan sulak alanlar dağlardan denizlere kadar değişik şekil ve tiplerle karşımıza çıkabilmektedir.

Yağış, yüzey akışı, yeraltı suyu, gel-git ve taşkınlar gibi hidrolojik hareketlilik, besin maddeleri ve enerjinin sulak alanlara ulaşmasını sağladığı gibi, sulak alanların diğer sistemleri beslemesini de sağlamaktadır (Hughes, 1992). Su kayıpları genellikle buharlaşma, terleme ile yeraltına sızıntılarla, nehir, dere gibi su kolları tarafından dışarı su verilmesiyle ve gel-git olaylarındaki su çıkışı ile gerçekleşmektedir. Ülkemizdeki sulak alanların karakterlerine çok uyan bir sınıflama Europian Community (1993) tarafından yapılmıştır.

Sulak Alanların Sınıflandırılması 7 ana grupta toplanmıştır.

Haliç ve deltalar,
Tatlı su bataklıkları,
Göller,
Nehir ve taşkın ovaları,
Turbalıklar,
Kıyısal sulak alanlar,
İnsan yapısı sulak alanlardır.

Yine bu sınıflandırmaya benzer şekilde Cowardin ve ark. (1979), sulak alanları ekolojik sistemlere göre sınıflandırmıştır. Buradaki ‘sistem’ terimi; benzer hidrolojik, jeomorfolojik, kimyasal ya da biyolojik faktörlerin etkilerine maruz kalan sulak alan ve derin su habitatlarını ifade etmektedir. Buna göre Cowardin ve ark. (1979) tüm sucul ekosistemleri beş ana ekosistem tipi şeklinde sınıflandırmıştır.

İçindekiler

Göl Ekosistemi (Lacustrine)

Bu sistemler topografik çöküntü alanları veya önüne set çekilmiş nehir yataklarında bulunan, 8 hektardan daha geniş, çok az vejetasyon sahip (% 30’dan daha az) sulak alan ve derin su ekosistemleridir. En derin yeri 2 metre ya da üzeri olan küçük alanlar da göl ekosistemi olarak kabul edilebilir. Su kaynağı bir nehir ya da yer altı suyu olabilir. Göller, lagünler ve baraj gölleri göl ekosistemi içerisinde yer alırlar.

Denizel Ekosistem (Marine)

Dalga, gel-git ya da akıntılara maruz kalan kıyısal sistemlerdir. Denizel sulak alan habitatları, gel-gitin çekildiği anında derinliği 6 metreyi aşmayan suların kapladığı alanlardır. Haliç ağızları dışında tuzluluk genellikle

% 30’un üzerindedir. Kumul ya da çakıl taşlı sahiller, mercan resifleri, kayalık kıyılar bu grubu oluşturur.

Akarsu Boyu Ekosistemi (Riverine)

Tamamı tatlı su ekosistemi olup akarsu yatakları içerisinde yer alan derin su habitatları ve doğal ya da insan yapısı kanalları kapsar. Fakat suyun % 20’sinden daha azının kanallarda hapsedildiği sulak alanlar ve tuzluluğun %5’ten daha yüksek olduğu gel-git alanları, bu alanların dışında tutulur. Derelerin kanallara doğru akması da akarsu sisteminin bir parçası olarak kabul edilebilir. Nehirler, dereler ve kanallar bu sistemi oluştururlar.

Sulak Alanların Sınıflandırılması : Haliç Ekosistemi (Estuarine)

Gel-git habitatlarının bir parçası olup kara parçaları ile kısmen sınırlandırılmış fakat okyanuslara açık sistemlerdir. Karadan gelen tatlı sular deniz suyunun tuzluluğunu seyrelterek tuzluluğu % 5 ile % 30 arasında tutmaktadır. Gel-git olayının gerçekleştiği bataklıklar, mangrov bataklıkları, deltalar ve çamur düzlükleri bu gruba girer.

İç Kesim Bataklık Ekosistemi (Palustrine)

Tatlı su ekosistemleri olup, toprak üstü bitki örtüsü oldukça belirgindir (% 30’dan daha fazla). Su kaynağı, bir nehir ya da yer altı suyu olabilir. Eğer sulak alan belirgin bir vejetasyona sahip değil fakat alan 8 hektardan daha küçük ve 2 metreden daha sığ ise buralar da iç kesim bataklık alanlar olarak kabul edilir.

Ayrıca gel-gitten etkilenen fakat tuzluluk seviyesi % 5’in altında ise bu alanlar da iç kesim bataklık ekosistemine dahil edilir. Sazlık, nehir ağzı, bataklık, taşkın yatakları, odunsu formların baskın olduğu bataklıklar, otsu formların baskın olduğu bataklıklar iç kesim bataklık alanlarını oluştururlar.

Bütün bunların yanı sıra, Corine Habitat Tiplemesinde ve Avrupa Habitat Direktifi Habitat Tiplemelerinde sulak alanlar, suyun yeryüzünde bulunuş şekillerine göre değişik tiplerde adlandırılmışlardır.

Corine Habitat Tiplerine göre ülkemizde görülen sulak alan tipleri

1- Kıyısal ve Halofitik İlişkiler(deniz sistemleri, çakıl kıyılar, kayalıklar, kumullar, çamur düzlükleri, tuzlalar, vb.),

2- Deniz dışı sular (durgun tatlı su gölleri, kıyı lagünleri, acı ve tuzlu su gölleri, vb.),

3- Çalılık ve çayırlıklar (sulak çayırlar, meralar, vb.),

4- Ormanlar (Su basar ormanlar, vb.),

5- Sazlıklar ve Turbalıklar(sazlıklar, turbalıklar, kaynaklar, vb.)

6- Karasal Kayalıklar (karasal kumullar, mağaralar, volkanik oluşumlar vb.)

7- Tarımsal alanlar ve yapay alanlar (ekinler, çayırlıklar, barajlar, göletler) olarak sınıflandırılmaktadır.

Ülkemizde, göller, akarsuların durgun akan kısımları, nehir deltaları, kıyı lagünleri, sazlıklar ve turbalıklar öne çıkan sulak alan tipleridir. Bunlara ek olarak ülkemizde pek çok yapay sulak alanda bulunmaktadır.

Örnek olarak önemli biyolojik işlevlere sahip tuzlalar ve hidrolojik öneme sahip sulama-içme suyu veya taşkın kontrolü rezervuarları verilebilir. Ayrıca, ülkemiz Alpin sulak alanları, karstik yapılar ve mağaralar gibi özel sulak alan ekosistemleri açısından da son derece zengindir. Sulak alanlar ülkemizde ise daha çok deprem, volkanizma hareketleri ve heyelan gibi tabii yeryüzü hareketlerinin oluşturduğu çanak tiplerine göre sınıflandırılmaktadırlar.