Bonsai Ağacı nasıl yetiştirilir konusuna girmeden önce Bonsai Ağacı diye bir ağaç türü olmadığını belirtmekle yazımıza başlayalım. Bonsai sanatını uygulamak için uygun her ağaç Bonsai olarak yetiştirilebilir. Ancak ağaç tercihi yaparken mümkün olduğunca geniş yapraklı ağaç türleri tercih etmemek daha başarılı sonuçlar almamıza olanak tanır. Bonsai ağacında püf noktası yalnızca yaprak ve dalların budanması ile değil “Kök Budama” altında yatar. Yazının ileri kısmında Bonsai Ağaçlarında Kök budama neden önemlidir? bununla ile ilgili açıklamalar getireceğiz.
Bonsai için en ideal ağaç türleri
Öncelikli olarak Bonsai ağacının yetiştireceğiniz iklim şartlarına uygun bir ağaç seçmelisiniz. Sıcak, bol nemli bir iklime sahip Akdeniz bölgesinde Akçaağaç ‘tan Bonsai yetiştirmek pek akıllıca olmaz.
İklim Türünüzü belirledikten sonra aşağıdaki ağaçlardan uygun olanı tercih edebilirsiniz
Erguvan (Cercis siliquastrum) , Hünnap (Ziziphus zizyphus) , Çitlenbik (Celtis), Kocayemiş (arbutus unedo), Gilaburu (viburnum opulus), Alıç (crateagus), Muşmula (Mespilus germanica ), Yaban eriği (Prunus domestica), Pırnal meşesi (Quercus ilex).
İncir (Ficus carica), Ahlat (Pirus elaeagrifolia), Kazdağı Göknarı (Abies equi-trojani), Kasnak meşesi (Quercus vulcanica), Sığla (Liquidambar orientalis), Datça hurması (Phoneix theophrasti), Zeytin (Olea europaea), Pıynar (Phllyrea latifolia akçakesme), Fıstık çamı (pinus pinea), Işığan (anadolu çobanpüskülü ,ilex colchica), Harnup (ceratonia siliqua).
Osmanlı çınarı (platanus orientalis), Uludağ Göknarı ( abies bornmüelleriana), Toros sediri (cedrus libani), Nar (Punica granatum), Zakkum (Nerium oleander), İğde (eleagnus), Asma, Ceviz (Juglans regia), Atkestanesi (Aesculus), Servi (cupressus semp.) , Ardıçlar (juniperus), Karaçam (Pinus nigra), Anadolu Kestanesi (Castanea sativa).
Ağacımızı seçtik. Şimdi sıra Bonsai Saksısı Seçimi ‘nde
Saksıyı Daire, Kare veya Dikdörtgen formlardan biri olarak tercih edebilirsiniz. Geometrik şeklin yetiştireceğiniz Bonsai Ağacı için hiçbir önemi yok. Ancak derinlik ve genişlik önemlidir. Gereğinden derin bir saksı Bonsai ağacı yetiştirmek için uygun değildir. Orta boylarda bir Bonsai ağacı için saksı derinliği maksimum 2-4 parmak yüksekliğinde, büyük boyda bir bonsai ağacı için ise 4 ile 6 parmak arasında olması yeterlidir.
Derin bir saksı seçersem ne olur?
Derin bir saksı seçerseniz ağacınızın kök gelişimi yanal değil derine doğru seyredecektir. Dolayısıyla bu durum köklerin Bonsaiye uygun olarak gelişmesini engelleyecek ve kök budama işimizi zorlaştıracak, daha derin kök budamaları yapmak durumunda kalacağız ve sonuç olarak ağacımızı strese sokup belki de ölümüne sebep olacağız.
Saksının içi nasıl dizayn edilmeli?
Orta boy bir Bonsai ağacımızın olduğunu varsayalım. Bunun için 2 parmak yükseliğinde bir kare saksı beğendik. Ağacımızın köklerini güzelce yıkayıp topraktan arındırdık ve onu güvenli bir yere koyduk.
Yapacağımız ilk iş saksının tabanında yer alan su/hava deliklerinin üzerine tel bir ızgara ile (sinek teli) yapıştırmaktır. Bunu bir silikon yardımıyla veya daha sağlıklı olması açısından Organik bitki yapıştırıcıları ile de yapabilirsiniz. Delikleri bir tel ile kapatmamızın sebebi deliklerin toprakla veya köklerle tıkanmasını önlemektir.
Saksının tabanına yalnızca su/hava deliklerinin üzerine gelecek şekilde ince bir katman ufak kırıntı taşlar koyulabilir. Böylelikle suyun kolayca akması ve güzelce hava alması sağlanır.
Toprak Karışımı
Yeni başlıyorsanız şayet kendi karışımınızı yapmadan önce ilk olarak hazır bir Bonsai Toprağı alarak hobiye başlayabilirsiniz. Çünkü Bonsai Toprak karışımı hazırlamak başlı başına bir iştir. Alacağınız toprak bitkinin ihtiyaç duyacağı mineralleri barındırdığı gibi yüksek havalanma ve drenaj kabiliyetine sahip olacaktır.
Bitkinin Köklerinin Saksıya Sabitlenmesi
Ağacımız nispeten büyük bir ağaç ise saksımızda düzgünce durabilmesi için; Toprağımızı ve ağacımızı saksımıza yerleştirmeden hemen önce ağacımızın köklerini saksı tabanına hafifçe bağlayabileceğimiz bir bakır tel yerleştiririz.
Saksı tabanına ince bir katman toprak yerleştirir ve bu teller yardımıyla ağacımızın köklerini yatay olarak saksıya toprak üzerine yerleştirirken köklerin bir kısmını bu tel ile saksıya sabitleriz. Toprağın kalanını da saksıya yerleştiririz. Böylelikle Bonsai Ağacımızın saksılamasını yapmış oluruz. İlk saksı yerleşiminin ardından gerek ilk sulama gerekse saksının drenaj kontrolünün yapılması adına en güzel yöntem içi su dolu genişçe bir kabın (leğen) içerisine saksıyı komple daldırmaktır. Komple suya daldırılan saksı kontrol edilir. Altından suyun rahatça aktığı gözle görülmelidir.
Saksı , altına boş bir kap koyularak bir kenara alınıp suyun tamamen süzülmesi beklenir. Su tamamen süzüldükten sonra saksınızı stand üzerine alıp, yerine koyabilirsiniz.
Saksımı evin neresine yerleştirmeliyim?
Ağacınızı aydınlık bir yere koymalı çok gerekli değilse şayet mümkünse yerini değiştirmemenizi tavsiye ederiz. Gelişiminde bir olumsuzluk gözlemlerseniz şayet, yerini daha az ışık alan bir yerle veya daha yoğun ışık alan bir yer ile değiştirebilirsiniz. Ancak asla doğrudan güneş altına koymamalısınız.
Ne oranda ve ne sıklıkla sulama yapmalıyım?
Bonzai bakımında en önemli unsur sulamadır ve bu bilindiği kadar kolay bir işlem değildir.
Bonsaide sulama bonzainin çeşidine göre ve mevsime göre farklılık gösterebilir. Yaz aylarında toprağı kurayabilir ancak bu sizi yanıltmasın toprağın alt kısmı nemli olabilir. Bu nedenle sulama yapmadan önce parmağınızla alt toprağında nemini kontrol etmeniz gerekir. Kış aylarında ise; toprak genelde nemli olacağından sulamayı az yapmak gerekir.
Dikkat edilmez ise bonzai kökleri çürüyebilir. Bonzai yetiştiricileri bonzai suyununda dinlendirilmiş çeşme suyu veya yağmur suyuyla yapılmasını önermektedirler. Soğuk su toprağın besin almasını engeller. Bonzai ağacını sularken aralıklarla ve yavaşça sularsanız toprak suyu emebilir.
Bonsai Ağacıma nasıl şekil verebilirim?
“Ağaç yaşken eğilir” sözü burası için çok uygun. Hobiye başlamadan önce öncelikle uzun uzun ağacınızı inceleyin. Elinize makastan önce bir kağıt ve kalem alın. Olmasını hayal ettiğiniz ağacı kağıda çizin. Hangi dalları istiyorsunuz, ne şekilde olmasını istiyorsunuz. Bir ressam edasıyla ağacınızı kağıt üzerinde şekillendirin.
Krom Tel Kullanın! Telleme yapmadan şık Bonsailer elde etmek mümkün değil!
Fotoğraflardan gördüğünüz tüm o Bonsai ağaçlarında yana doğru muntazam bir paralellik ile uzanan tüm o dallar, dallar henüz yaşken bir tel yardımıyla eğilip sabitlenerek elde edilir. Ağaç dalları, eğer öyle yetişmelerine sebep olan fiziksel etmenler yoksa şayet bu şekilde yatay olarak uzamazlar. Doğaları gereği güneş ışınlarına, yani yukarı doğru büyüyüp gelişirler. İşte bu teller aracılığı ile dallarımız olgunlaşıp sertleşene kadar orada bırakılıp, dallar arzu edildiği gibi şekillendirilir.
“Dalları şekillendirirken iki yöntemle telleme yapılabilir. İlki ana gövdeden destek alarak telleme yapılır. Şekil verilecek dalın çevresinde, dala zarar vermeden çevresinde bir spiral gibi dolanır. İkinci yöntem ise dalın yine bir tel yardımıyla saksı kenarına sabitlemek suretiyle şekillendirilmesidir. ”
Bonsai Ağacımın gövdesi nasıl kalınlaşacak?
Bonsai Ağacı nasıl yetiştirilir konusunun en merak edilen konusu olduğunu tahmin ediyorum. Bu konu, bu hobinin en teknik noktasıdır desek yeridir. Çünkü ağacın yaşlandıkça gövdesinin kalınlaşmasını sağlayacak temel öğe kökleridir. Ağacımızın köklerinin her yönde (360 derece) yanal olarak büyümesi hedeflenmelidir. Kökler yere paralel olarak saksıda dağılmalı, saksının derinine doğru ilerlememelidir.
Kök terbiyesi (Kök Budaması) nasıl ve ne zaman yapılır?
Kök terbiyesinin ne zaman yapılması gerektiğini saksımızı gözlemleyerek tespit ederiz. Saksımızın ağaç kökleri ile kaplandığını gözlemlediğimiz İlkbahar’a girmeden hemen bir önceki hafta içerisinde ağaç saksıdan nazikçe komple çıkarılır. Köklere zarar vermeden bir su kabı içinde topraklarından arındılır. Ve köklerin aşağıya doğru uzayan bölümleri “mümkün olduğunca keskin” bir makas aracılığı ile budanır. Budanması gereken kök miktarı göz kararı toplam kökün en fazla 3 de 1 ‘i kadar olmalıdır. Fazla yapılan kök budaması ağacınızı strese sokacaktır. Daha fazla yapılacak kök budaması ise ağacın ölümüne sebep olacaktır.
Budama işleminin ardından yazımızın başlarında anlattığımız “Saksılama” işlemi yeniden yapılır. Eğer ağacımızın kökleri daha geniş bir saksı istiyorsa, saksının boyutlarını değiştirmemiz gerekebilir. Bunu yana doğru uzayan köklerden anlamak mümkündür. Yapılan her saksılama işleminde toprağın yenilenmesi gerektiğini hatırlatalım. Saksı değişimi ile hem Kök budama imkanı elde ederken aynı zamanda toprağın mineral yönünden yenilenmesini de sağlar.
Dal ve Yaprak Budama
Başarılı bir Bonsai ağacının toplam gövdesine oranla en fazla 3 ‘de 1 ‘lik bir bölümünde dal olmalıdır. Çok fazla dal Bonsai Ağacımızın estetik görüntüsünü bozar. Aynı zamanda gövde gelişimini de yavaşlatır. Dal ve yaprakların budama işlemi, kök terbiyesi ile birlikte yapılmamalıdır. Kök terbiyesi sonrasında ağacımızın yeni kök sistemine adapte olmasını beklemeli. En yakın yaprak veya dal budamayı kök terbiyemizden aylar sonra yapmalıyız.
